Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ
ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΤΑΒΟΛΩΝ ΣΕ ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ
Στ.Βογαζιανός Ρόυ, Διδάκτωρ Συγκριτικής
Εθνολογίας
και Μόνιμο Μέλος Γενικού
Συμβουλίου Παν/μίου Γλασκώβης Μ.Βρετανίας
Μέλος
Διεθνούς Ακαδημίας Κοινωνικών
Επιστημών, Φλόριντα, ΗΠΑ
Είναι σχεδόν
αδιαμφισβήτητο ότι η ανθρώπινη αδυναμία να αντιμετωπίσει το άγνωστο και το
υπερφυσικό και η τάση του ανθρώπων να φοβούνται και να εξιδανικεύουν παράγοντες
που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα πρότυπα, με στόχο να κερδίσουν την υποστήριξη ή τη
συμπόνοια τους μπορούν να θεωρηθούν ότι είναι μεταξύ των πλέον ισχυρών
παραγόντων που κινητοποιούν μυθολογικές όσο και θρησκευτικές αντιλήψεις σε
όλους τους πολιτισμούς. Αυτό που ξεχωρίζει τις θρησκείες από τους μύθους,
εξυψώνοντας τις πρώτες σε ένα πιο πνευματικό και σεβαστό επίπεδο, είναι ο
κώδικας των ηθικών τους αξιών που χρησιμεύει ως το διαχρονικό τους υπόβαθρο και
συνήθως θεωρείται ως αποκάλυψη των θείων κανόνων τους στους ανθρώπους μέσω ενός
μύστη ή μεσσία.
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να παραθέσει μερικές από τις πιο σημαντικές ομοιότητες μεταξύ ορισμένων από τις περίοπτες μυθολογικές παραδόσεις καθώς και την διαδικασία με την οποία διάφορες αντιλήψεις σ’ αυτές τις μυθολογίες παρεισέφρυσαν στα αφηγηματικά κείμενα ορισμένων μεγάλών θρησκειών που κυριαρχούν στον σύγχρονο κόσμο.
Η Ευρυνόμη, η υπέρτατη θεότητα στην Πελασγική εκδοχή της Κοσμογονίας και Θεογονίας κατά τη διάρκεια της προελληνικής Εποχής (Πρώιμη Νεολιθική έως τις αρχές της Μέσης Εποχής του Χαλκού, δηλαδή c. 6000-2000) στην περιοχή του Αιγαίου, μία οντότητα που αντανακλά το κυρίαρχο πνεύμα της μητριαρχίας στις μυθολογικές και θρησκευτικές αντιλήψεις εκείνης της εποχή, βάζει δεκατέσσερις Τιτάνες, επτά από το κάθε φύλλο, να φρουρούν τους επτά ιερούς πλανήτες του κόσμου που η ίδια έχει δημιουργήσει, κατανέμοντας από ένα ζευγάρι (ένα αρσενικό, ένα θηλυκό) σε κάθε ένα πλανήτη ; δεδομένου ότι οι πρωιμότεροι, αντίστοιχοι Βαβυλωνιακοί/Χαλδαϊκοί καθώς και Χαναανικοί μύθοι περιείχαν την αντίληψη των επτά θεοτήτων –φρουρών των επτά ιερών πλανητών καθώς και των επτά ημερών που αντιστοιχούσαν σ’ αυτούς, είναι πιθανό η αντίστοιχη (προ) ελληνική ηπειρωτική εκδοχή να υιοθετήθηκε από την πρωιμότερη Βαβυλωνιακή σχετική αντίληψη μαζί με το Βαβυλωνιακό επταήμερο ημερολόγιο σαν επακόλουθο της εισαγωγής τους στον Αιγαιακό χώρο από μία κατά πάσα πιθανότητα εισροή πληθυσμιακών στοιχείων από την Ανατολία και την σημερινή Παλαιστίνη μεταξύ 3000 και 2000 π.Χ.(πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Αιγαιακή χρονολογία). Με την Μητριαρχία να είναι η κυρίαρχη θρησκευτική και κοσμολογική άποψη στην περιοχή του Αιγαίου εκείνη την εποχή, επτά γυναικείες θεότητες προστέθηκαν στους ισάριθμους θεούς που φύλαγαν τους ιερούς πλανήτες, έξι εκ των οποίων ήταν αρσενικού φύλου στην πρωτότυπη Βαβυλωνιακή εκδοχή, με τον συνολικό αριθμό των θεοτήτων –φρουρών να ανέρχεται στους δεκατέσσερις. Αυτή η λατρεία καθιερώθηκε αργότερα ως λατρεία των Τιτάνων από τα πρώτα Ελληνόφωνα φύλα που έφτασαν στην περιοχή του Αιγαίου σε μια εποχή που σηματοδοτεί την έναρξη της Μέσης Εποχής του Χαλκού εκεί (περίπου. 2000), μόνο για να αντικατασταθεί αργότερα από τις 12 μεγάλες θεότητες του Ολυμπιακού πανθέου κατά το 1600-1500 (πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή),με τον αριθμό των Ολύμπιων θεών ν’ αντανακλά πιθανότατα την εισαγωγή στην Ελλάδα κατά το ίδιο χρονικό διάστημα ενός νέου αστρικού ημερολογίου, βασισμένου στα 12 ζώδια του αστρολογικού κύκλου.
Ο Χαναανικός κοσμολογικός μύθος που ήταν κυρίαρχος στην Παλαιστίνη όταν οι Ισραηλίτες έφτασαν εκεί μετά από την έξοδό τους από την Αίγυπτο μιλά για μια γυναικεία θεότητα ως δημιουργό του Κόσμου σε μία ιστορία που θυμίζει τον προαναφερθέντα και πρωιμώτερο Πελασγικό μύθο περί δημιουργίας του Κόσμου, από τον οποίο ίσως και να επηρεάστηκε.. Μία πιθανή επίδραση αυτού του μητριαρχικού Χαναανικού μύθου πάνω στα βιβλικά κείμενα της Γενέσεως μπορεί να εντοπιστεί στα Ταλμουδικά κείμενα περί δημιουργίας του Κόσμου, όπου το πνεύμα μίας γυναικείας θεότητας-δημιουργού του Σύμπαντος "πλανάται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων¨, λίγο πολύ όπως η Ευρυνόμη κάνει στον αντίστοιχο Πελασγικό μύθο ; το όνομα της Εύας στην Ταλμουδική εκδοχή σημαίνει «Μητέρα όλων των ζωντανών πλασμάτων ", όχι μόνο των ανθρώπινων όντων, ένας τίτλος που ποτέ δεν απονέμεται στον Αδάμ, παρά την χορηγηθείσα από τον Θεό εξουσία του πάνω στην Εύα. Επίσης, στην Ταλμουδική εκδοχή της Γένεσης ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και όχι ο Θεός πλάθει τον Αδάμ, τον πρώτο άνθρωπο, από την σκόνη της Γης με τον Θεό να φυσά ζωή μέσα του, όπως κάνει ο τιτάνας Προμηθέας στην Ησιόδεια εκδοχή της Θεογονίας και κοσμογονίας πλάθοντας σαν άλλος Αρχάγγελος Μιχαήλ τον Δευκαλίωνα, τον πρώτο άνθρωπο στην Ελληνική μυθολογία, με την θεά Αθηνά να τον ζωντανεύει φυσώντας ζωή μέσα του. Η Πανδώρα, σύζυγος του Επιμηθέα, μοιράζεται αργότερα τον ίδιο ρόλο με την βιβλική Εύα, σύντροφο του Αδάμ, καθώς η περιέργεια και των δύο γυναικών υποβιβάζουν το ανθρώπινο γένος σε μία ζωή βασάνων.
Τα πρώτα ανθρώπινα γένη στην Ησιόδεια και Μονοθεϊστική εκδοχή της αρχαίας
Ελληνικής κοσμολογίας, γένη δίκαια και ενάρετα που αναφέρονται ως το Χρυσό
Γένος στον Ησίοδο, μπορούν λογικά ν’ αντιστοιχηθούν με τους επιλεγόμενους
¨Υιούς του Θεού¨ στην βιβλική Γένεση, γένη επίσης ενάρετα. Παρομοίως, τα μεταγενέστερα
ανθρώπινα γένη στην Ησιόδεια και Μονοθεϊστική κοσμολογικές εκδοχές, γένη κατώτερης
ηθικής στάθμης και επονομαζόμενα ως το Αργυρό και Χάλκινο από τον Ησίοδο και ως
γεννηθέντα από την Γη στην Πελασγική, Ολύμπια και Ομηρική κοσμολογικές εκδοχές (κάτι
που αποδίδεται και στο Χάλκινο Γένος από τον Ησίοδο) μπορούν ν’ αντιστοιχηθούν
με τις επιλεγόμενες Κόρες των Ανθρώπων στην Βιβλική Γένεση, γένη επίσης όχι
ενάρετα των οποίων τα πρωιμότερα συμπίπτουν με τα πλέον όψιμα γένη των Υιών του
Θεού (βλ. πιο πάνω). Αυτές οι επονομαζόμενες Κόρες των Ανθρώπων ως γένη
κατώτερου ηθικού και πνευματικού έρματος, υπακούοντας στην πατριαρχική Ιουδαϊκή
παράδοση, είναι λογικό να είναι θηλυκού γένους, Οι επακολουθήσαντες γάμοι
μεταξύ των Υιών του Θεού και των Θυγατέρων των Ανθρώπων επιφέρουν την γέννηση
των Νεφίλιμ, κάτι αντίστοιχο με τους ημιθέους της Ελληνική Μυθολογίας και οι
οποίοι μπορούν ν’ αντιστοιχηθούν με το Αργυρό Γένος της Ησιόδειας Κοσμογονίας.
Οι Νεφίλιμ ακολουθούνται από διεφθαρμένα γένη που αντιστοιχούν με το Χάλκινο
Γένος της Ησιόδειας Θεογονίας και εξαλείφονται, όπως και το Χάλκινο Γένος, μέσω
του Κατακλυσμού ο μόνος επιζών του οποίου είναι ο Νώε και η οικογένειά του.
Στρεφόμενοι
τώρα στην Κοσμολογική παράδοση της Ινδουιστικής Μυθολογίας και Θρησκείας, παρατηρούμε
ότι σ’ αυτήν όπως και στην Βαβυλωνιακή αλλά και στην Σκανδιναβική και Γερμανική
Κοσμολογίες, ο Κόσμος δημιουργείται από τα μέρη του διαμελισμένου σώματος ενός
Γίγαντα, δηλαδή του ανδρόγυνου Purusa, του πρώτου ανθρώπινου όντος στην
Ινδουιστική Ιστορία της
Δημιουργίας
(ύμνος από την Rigbedda) ή εναλλακτικά από το σώμα της Tiamat της καταχθόνιας
θεάς που ηττήθηκε και διαμελίσθηκε από τον Μαρντούκ (Ενούμα ‘Ελις ή ποίημα της
Δημιουργίας στην Βαβυλωνιακή / Χαλδαική κοσμολογία ) ή από το σώμα του Ύμιρ
σύμφωνα με τη Σκανδιναβική και Γερμανική κοσμολογικές εκδοχές, δηλαδή από τον Γίγαντα
το σώμα του οποίου ο βασιλιάς των θεών
Όντιν και οι θεοί Βίλ και Βε νίκησαν και
διαμέλισαν για να δημιουργήσουν το Σύμπαν (ποίημα του Voluspa).
Υπάρχει μια αξιοσημείωτη ομοιότητα μεταξύ της Ινδουιστικής κοσμολογικής
αντίληψης στις αφηγήσεις των katapatha Vrahmana και στις Αρχές των Νόμων του
Μάνου στα κείμενα της Darmakastra, αφενός, και την αντίστοιχη προσέγγιση στις
αιγυπτιακές, ελληνικές και βιβλικές εκδόσεις της κοσμολογίας, από την άλλη,
όσον αφορά το νερό ως το πρώτο και κύριο στοιχείο της δημιουργίας. Ο Narayana,
ο αρχέγονος ωκεανός στην ινδουιστική κοσμολογία χρησιμεύει ως η πρώτη πηγή της
ζωής και ως κατοικία του θεού Brahma κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του
Σύμπαντος. Στην Ομηρική κοσμολογία, η Γη περιβάλλεται από τον Ωκεανό που θεωρείται,
ομοίως, ως ο γεννήτορας όλων των ζωντανών οργανισμών, ενώ στη Γένεση η άβυσσος
που υπήρχε πριν από τη Δημιουργία θεωρείται ως μια ατελείωτη μάζα νερού που
διαχωρίζεται από τον Θεό στα πάνω και στα κάτω ύδατα κατά την Δημιουργία του
Ουρανού και της Γης. Τέλος στην αιγυπτιακή εκδοχή το αυγό της δημιουργίας φυτρώνει
πάνω σ’ ένα λοφίσκο που με τη σειρά του έχει αναδυθεί από μία τεράστια έκταση
λασπώδους νερού, από δε αυτό το αυγό γεννάται ο δημιουργός του Σύμπαντος θεός
με τα εναλλασσόμενα ονόματα Ρα, Φθα και Άμμων. Το ινδουιστικό κείμενο για την
δημιουργία του Κόσμου Vayu Puranam, το διδακτικό έπος του Ησιόδου ‘Έργα
και Ημέρες, Ο Πολιτικός του Πλάτωνα, το βιβλίο Εξαγνισμοί του Εμπεδοκλή και το
παλαιότερο κείμενο όλων, ένα ποίημα των Σουμερίων των αρχών της 3ης χιλιετίας
π.Χ., που ονομάζεται Enmerkar και ο Κύριος του Arat περιέχουν μια αξιοσημείωτη ομοιότητα
όσον αφορά την καταγραφή των Τεσσάρων Εποχών της Ανθρωπότητας –που αντιστοιχούν
στα τέσσερα Ανθρώπινα Γένη – και στην συνεχώς φθίνουσα ανθρώπινη ηθική εξέλιξη
και αντοχή υπό το βάρος δύσκολων δοκιμασιών και περιστάσεων από την εποχή του
τέλους της Ησιόδειας Χρυσής Εποχής και του αντίστοιχου Χρυσού Γένους των
Ανθρώπων μέχρι την υπό εξέλιξη ακόμα και σήμερα Εποχή του Σιδήρου και του
αντίστοιχου Σιδηρού Γένους.. Αυτή η ομοιότητα τονίζεται ιδιαίτερα στην παράθεση
στο Ινδουιστικό κοσμολογικό κείμενο της Mahabharata της ανέλιξης του ανθρώπινου είδους
υπό την μορφή τεσσάρων αλληλοδιαδόχων Εποχών, όπως ακριβώς στην Ησιόδεια
Κοσμολογία, μετρούμενων με Ugas, δηλαδή με μονάδες μέτρησης κάθε
μία εκ των οποίων εκπροσωπεί μία ολόκληρη Εποχή της ανθρώπινης ανέλιξης, δηλαδή
μία ακαθόριστη αλλά εξαιρετικά μεγάλης διάρκειας χρονική φάση.
Ωστόσο, η πιο αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι η μυθολογική
κληρονομιά
έχει λειτουργήσει ως ένας πολύ σημαντικός ακρογωνιαίος λίθος για την σύγχρονη
ινδουιστική θρησκεία είναι το γεγονός ότι οι θεμελιώδεις και πιο σεβαστές θεότητες αυτής της θρησκείας
λατρεύτηκαν αδιάλειπτα από τα μυθολογικά χρόνια μέχρι την σύγχρονη εποχή σ’ αυτή
την χώρα. Αυτές περιλαμβάνουν την υπέρτατη τριάδα των θεών Brahma, Vishnu, Shiva, τις
συζύγους του, Laksmi, Sarasvati και Parvati ή Urma ή Ma Kali
αντίστοιχα, καθώς και τις ομόλογες θεότητες Indra Suria, Agni, Aditi et.al, ακόμα και τον ίδιο
τον Βούδα, ένα ντόπιο πρίγκιπα της Ινδίας ο οποίος κέρδισε τη θεία φώτιση μέσα
από μια ζωή αφιερωμένη στην πάλη ενάντια στους πειρασμούς και την ανθρώπινη
δυστυχία. Έχουμε λοιπόν μία ολόκληρε ακολουθία θεοτήτων των οποίων η λατρεία
πρώτα με το μυθολογικό και εν συνεχεία με το θρησκευτικό περίβλημα άντεξε όλες
τις κακουχίες και τη φθορά του χρόνου.